Từ phong thủy truyền thống đến nhu cầu đô thị hiện đại
Phong thủy, trong góc nhìn truyền thống, vốn gắn liền với các nguyên lý lựa chọn đất dựng nhà, đặt hướng, bố cục kiến trúc sao cho hài hòa với thiên nhiên và dòng chảy năng lượng. Những nguyên tắc như “tọa sơn hướng thủy”, “hậu huyền cao, minh đường sáng” hay “long chầu hổ phục” từng là căn cứ để xây dựng các tòa thành, cung điện, miếu mạo thời phong kiến.
Tuy nhiên, khi bước vào thế kỷ XXI, các mô hình đô thị ngày càng mở rộng và trở nên phức tạp. Việc quy hoạch không chỉ dừng ở quy mô một ngôi nhà hay một công trình riêng lẻ, mà đòi hỏi cái nhìn tổng thể về hạ tầng, giao thông, hệ sinh thái, tiện ích, kiến trúc lẫn mật độ dân cư. Trong bối cảnh đó, phong thủy – nếu không thích nghi – rất dễ bị xem là lạc hậu và không có chỗ đứng trong các thiết kế mang tính chất chiến lược dài hạn.
Tuy nhiên, cũng chính lúc này, phong thủy Tam Nguyên – với hệ thống luận giải dựa trên chu kỳ thời vận, vận khí không gian và cấu trúc dòng khí – lại được nhìn nhận như một hướng tiếp cận tiềm năng cho bài toán quy hoạch đô thị bền vững.
Phong thủy Tam Nguyên và tư duy đại cục
Trường phái phong thủy Tam Nguyên, so với nhiều hệ thống phong thủy hình thế hay Bát Trạch, có đặc điểm nổi bật là phân tích không gian theo thời vận. Mỗi chu kỳ 20 năm – còn gọi là một “vận” – sẽ có những sao chủ khí khác nhau chi phối địa khí và nhân khí. Bắt đầu từ năm 2024, thế giới bước vào vận 9 – thời kỳ mà khí vận mang đặc tính Hỏa trở nên đương quyền. Trong bối cảnh đó, việc thiết kế công trình – đặc biệt là các tổ hợp dân cư lớn – cần lưu ý đến những dòng khí đương vận để tránh xây dựng sai hướng hoặc bỏ lỡ cơ hội tụ khí.
Khi áp dụng vào quy hoạch đô thị, phong thủy Tam Nguyên không chỉ dừng lại ở việc chọn hướng cho từng căn nhà, mà còn đề xuất nguyên tắc bố trí tổng thể: trục giao thông, trung tâm khí vận, hồ nước, công viên, hướng cổng chính và vị trí các công trình chủ chốt như trường học, trung tâm thương mại. Hệ thống này không mang tính chất áp đặt mê tín, mà ngược lại, được vận hành dựa trên sự phân tích logic về khí động học, dòng chảy không gian và tác động qua lại giữa các yếu tố kiến trúc.
Ví dụ, nếu một khu đô thị nằm trong vùng có dòng khí sinh vượng theo hướng Đông Bắc trong vận 9, việc bố trí trục chính hướng Đông Bắc – Tây Nam có thể giúp toàn khu nhận được khí cát lợi. Hồ nước hoặc công viên nên được đặt ở vùng “tụ thủy”, nơi sinh khí tích lại. Các trung tâm thương mại, không gian cộng đồng được khuyến khích xây dựng ở vùng khí ổn định để tạo điểm trung tâm sinh hoạt cho cư dân.
Vai trò thực tế hay công cụ thương hiệu?
Trên thực tế, một số khu đô thị lớn tại Việt Nam đã chủ động mời các chuyên gia phong thủy Tam Nguyên tham gia ngay từ giai đoạn lên ý tưởng. Tại Hà Nội, không ít khu đô thị phía Đông đã bố trí hệ thống trục giao thông, công viên và hồ điều hòa dựa trên trục khí đương vận. Ở khu Nam TP. Hồ Chí Minh, một số cụm dân cư cao cấp cũng được thiết kế sao cho mỗi dãy nhà đón được ánh sáng và khí tự nhiên theo đúng phân tích của phi tinh vận khí.
Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận: không phải ở đâu yếu tố phong thủy cũng được ứng dụng đúng mức. Có những dự án chỉ dừng ở mức “gắn mác phong thủy” để tăng giá trị truyền thông, trong khi thiết kế lại không tuân theo bất kỳ nguyên tắc nào về lưu thông khí hay cân bằng năng lượng. Nếu phong thủy bị sử dụng như một chiêu trò tiếp thị, rất dễ dẫn đến sự ngộ nhận của khách hàng và làm xấu đi hình ảnh khoa học ứng dụng vốn có của trường phái Tam Nguyên.
Đó là lý do tại sao hiện nay, nhiều kiến trúc sư trẻ và các chuyên gia quy hoạch đang kêu gọi cách tiếp cận dung hòa: sử dụng phong thủy như một công cụ hỗ trợ có chọn lọc, có kiểm chứng, và đặt nó ngang hàng với các yếu tố khác trong quy hoạch hiện đại như ánh sáng, thông gió, hạ tầng kỹ thuật, giao thông và sinh thái.
Không phải truyền thuyết – nhưng cũng không nên tuyệt đối hóa
Phong thủy Tam Nguyên – khi được hiểu đúng và áp dụng đúng – hoàn toàn có thể đóng vai trò trong định hướng phát triển đô thị bền vững, nhất là trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, mật độ xây dựng cao và nhu cầu sống lành mạnh ngày càng được quan tâm. Tuy nhiên, nếu tuyệt đối hóa hoặc lạm dụng yếu tố phong thủy mà không có sự đồng hành của chuyên gia quy hoạch và kiến trúc, thì rất dễ rơi vào cái bẫy hình thức, gây lãng phí nguồn lực và phá vỡ cấu trúc không gian đô thị.
Cần nhìn nhận phong thủy – đặc biệt là trường phái Tam Nguyên như một hệ thống phân tích bổ trợ, giúp tạo ra môi trường sống hài hòa giữa con người và không gian, chứ không phải là công cụ duy ý chí để áp đặt lên toàn bộ quy hoạch. Khi dùng đúng, phong thủy Tam Nguyên không phải là truyền thuyết, mà là một phần của tư duy thiết kế sống còn trong thời đại hiện đại.
