Miền Trung – dải đất khắc nghiệt với nắng gió và bão tố không chỉ lưu giữ những giá trị văn hóa lâu đời, mà còn có một tập tục đặc biệt gắn liền với đời sống tinh thần của ngư dân: Mộ gió. Đây là những ngôi mộ không có hài cốt, được dựng nên để tưởng nhớ những người mất tích trên biển, khi thi thể không thể đưa về quê hương.
Trong quan niệm dân gian, người đã khuất cần có nơi an nghỉ thì linh hồn mới được yên. Chính vì vậy, khi một người không may nằm lại giữa đại dương mênh mông, gia đình sẽ lập mộ gió như một cách “triệu hồn” – để con cháu có chỗ thắp hương, tưởng niệm. Hình thức này phổ biến ở các làng ven biển Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định…
Cách dựng mộ gió cũng mang nhiều lớp ý nghĩa. Người ta thường đắp nấm mộ bằng cát, đất hoặc đá, bên trong đặt những vật tượng trưng như quần áo, vật dụng cá nhân, thậm chí là nắm đất thiêng lấy từ đình làng, với niềm tin đó sẽ là nơi neo đậu linh hồn người đã mất. Ở một số địa phương, nghi thức còn gắn với lễ cúng rước hồn, nhằm an ủi vong linh và giúp gia đình nguôi ngoai.
Mộ gió không chỉ là nơi để con cháu tưởng nhớ, mà còn thể hiện tinh thần cộng đồng gắn kết. Người làng thường cùng nhau lập mộ cho những ngư dân không may gặp nạn tập thể, như một cách chia sẻ mất mát và gửi gắm tình thương. Qua đó, phong tục này phản ánh triết lý sống nhân văn: dù nằm lại giữa biển khơi, mỗi con người vẫn có chốn đi về trong ký ức cộng đồng.
Ngày nay, dù đời sống đã đổi thay, phong tục mộ gió vẫn hiện diện trong tâm thức người dân miền Trung. Nó không chỉ lưu giữ giá trị tâm linh mà còn là một lát cắt đặc sắc của văn hóa biển, nhắc nhở hậu thế về sự hy sinh, về mối gắn kết giữa con người với biển cả quê hương.
