Hai di sản văn hóa phi vật thể gắn liền với đời sống cộng đồng và bản sắc xứ Huế vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gồm: Tri thức dân gian về Bún bò Huế và Lễ hội Bhuôih Haro Tơme – Lễ hội Mừng lúa mới của người Cơ Tu tại huyện Nam Đông.
Bún bò Huế từ lâu không chỉ là món ăn nổi tiếng trong nước và quốc tế, mà còn được xem là kết tinh của tri thức dân gian, kỹ thuật chế biến tinh tế và văn hóa bản địa lâu đời. Việc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể theo Quyết định số 2293/QĐ-BVHTTDL là một dấu mốc quan trọng, ghi nhận giá trị văn hóa, nghệ thuật và kinh tế mà món ăn này mang lại cho vùng đất Cố đô.
Qua nhiều thế hệ, tri thức nấu Bún bò Huế đã được lưu giữ và truyền dạy trong cộng đồng, từ các làng nghề truyền thống như Vân Cù, Ô Sa cho đến những nghệ nhân tâm huyết như Mai Thị Trà, Hoàng Thị Như Huy, Tôn Nữ Thị Hà, Phan Tôn Gia Hiền… Bún bò Huế không chỉ phản ánh tinh thần ẩm thực đặc trưng mà còn là một phần của sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa Huế. Món ăn này từng được chuyên gia ẩm thực Anthony Bourdain ca ngợi trên sóng CNN là “món súp tuyệt vời nhất tôi từng nếm”, đồng thời xuất hiện trong nhiều bảng xếp hạng quốc tế uy tín như Top 100 món ăn giá trị châu Á do Tổ chức Kỷ lục Châu Á công bố năm 2016, hay Taste Atlas năm 2023 khi xếp Huế vào danh sách 100 thành phố có ẩm thực hấp dẫn nhất thế giới.
Theo ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thừa Thiên Huế, việc ghi danh tri thức dân gian về Bún bò Huế không chỉ khẳng định vị thế văn hóa ẩm thực Huế, mà còn tạo nền tảng pháp lý và động lực quan trọng để địa phương đẩy mạnh hoạt động bảo tồn, quảng bá trong chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, đóng góp thiết thực vào tăng trưởng du lịch và kinh tế địa phương. Đây cũng là bước đi cần thiết trong lộ trình đưa Huế trở thành Thành phố sáng tạo UNESCO trong lĩnh vực ẩm thực. Trong thời gian tới, Sở Văn hóa và Thể thao sẽ phối hợp cùng các nghệ nhân, cộng đồng và các ngành liên quan để tổ chức các hoạt động truyền dạy, quảng bá nhằm lan tỏa giá trị di sản đến đông đảo công chúng trong và ngoài nước, đưa Bún bò Huế trở thành biểu tượng ẩm thực quốc gia.
Cùng thời điểm này, Lễ hội Bhuôih Haro Tơme – Lễ Mừng lúa mới của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại các xã Nam Đông, Long Quảng, Khe Tre cũng được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 2204/QĐ-BVHTTDL. Đây là một trong những nghi lễ nông nghiệp tiêu biểu, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa con người, thiên nhiên và thần linh trong đời sống tín ngưỡng của người Cơ Tu. Lễ hội thường được tổ chức vào thời điểm sau mỗi mùa thu hoạch, như một cách tạ ơn các vị thần, đặc biệt là thần lúa Giàng Haro – đã ban cho bản làng mùa màng bội thu, cuộc sống an lành, no đủ.
Được gìn giữ và truyền nối qua nhiều thế hệ, lễ hội Mừng lúa mới không chỉ là biểu hiện của đời sống tâm linh mà còn là dịp để cộng đồng sum họp, vui chơi và gìn giữ mối liên kết cộng đồng. Trong chu trình canh tác truyền thống của người Cơ Tu, lễ hội đóng vai trò không thể thiếu, góp phần định hình bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng núi Nam Đông – nơi vốn là một phần quan trọng trong không gian văn hóa Huế.
Việc hai di sản văn hóa phi vật thể của Thừa Thiên Huế được ghi danh lần này tiếp tục khẳng định chiều sâu văn hóa, bản sắc riêng có của vùng đất Cố đô. Đây không chỉ là bước tiến trong công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa, mà còn mở ra cơ hội mới để địa phương gắn kết văn hóa với phát triển kinh tế, du lịch theo hướng bền vững, sáng tạo và hội nhập.
